دو عکس زیبا از سفید کوه و توه میش اخور

               (طبیعت  زمستانی)

           (عکس از بهزاد مومن زاده)

چگنی های استان فارس

چگنی های استان فارس که در زمان کریم خان زند و جز لشکر کریم خان به استان فارس مهاجرت کرده اند اکنون در دو ایل بزرگ استان فارس بزرگ فارس یعنی ایل قشقایی و ایل خمسه حضور دارند.

تیره چگنی شیری:

این تیره جزیی از ابواب جمع  طایفه شیری واز وابستگان سببی این طایفه بوده اند.به روایت پیران قوم(در زمان زندیه)شخصی به نام شاکرم از عشایر چگنی لرستان به فارس مهاجرت کرده است.نام پسر این شخص الله مراد و نوه اش که کرد علی نام داشته در طایفه شیری اماده است.

مناطق زندگی فعلی تیره چگنی شیری:

برخی از انها در فسارود داراب تعدادی خانوار در شهر فسا و روستای طالقانی از توابع فسا،قسمتی در قادر اباد از توابع سعادتشهر و عده ای نیز در خیر اباد از توابع بوانات سکنی دارند

و به کشاورزی و باغ داری می پردازند.

زبان اصلی مردم چگنی لری است.چگنی هایی که خارج از استان مانند قزوین زندگی میکنند ضمن حفظ اصالت و زبان تاریخی و به اصطلاح "زبان مادری"به زبان ترکی به عنوان زبان دوم سخن میگویند.بعضی از چگنی های که ساکن ایلام هستند به کردی ایلامی سخن میگویند،شایان ذکر است که چگنی های ساکن در استان فارس لهجه ی لری به گویش   چگنی ها ی لرستان رو فراموش کرده اند.زبان اصلی مردم چگنی به گویش لری است.عده ای از مردم ان  که جز تیره های شاهیوند ،میر بیگ،وباباعلی  هستند به گویش لکی تکلم میگویند.گویش مردم چگنی از تمامی مناطق لر نشین به زبان لری خرم ابادی نزدیکتر و مانوس تر مباشد.

منطقه چگنی اثار باستانی  های زیادی دارد که مهترین انها به  تایید میراث فرهنگی تاریخی و باستانی رسیده اند.

1-غار یافته واقع در کوه یافته

2-تپه کرگونه واقع در تشکن

3-تپه تنوره بان واقع در تشکن

4-غار قاژ واقع  در کوه بافنه

5-غار دوشه واقع در انتهای چگنی

6-قلعه باستانی سراب ناوه کش و قله  رکی واقع در تشکن

7- معبد مهر پرستی بواس از اثار پیش از اسلام

8-پل کشکان

9-سنگ نوشته گیلوران

10-تخت منیژه

       ا   

کتاب« تاریخ معاصر چگنی» یکی از بهترین کتوبی است که تا به حال به بررسی قوم چگنی پرداخته است.این کتاب موضوعاتی از قبیل جغرافیایی تاریخی ،سیاسی ،اقتصادی،اجتماعی،و فرهنگی چگنی رو بررسی نموده است.بر خود واجب دانستم به همه کسانی که علاقه مند به کسب اطلاعاتی در مورد این خطه کهن و با اصالت میباشند این کتاب با ارزش را  معرفی کنم.و  از اقای بهمن آزادی چگنی به خاطر جمع  اوری و مکتوب کردن این کتاب کمال  تشکر را داریم.(لطفا در مورد این کتاب اطلاع رسانی شود)

1-قبر امام زاده حیات الغیب که در کنار رودخانه کشکان واقع شده است.

2-قبر امام زاده عبداله معروف به شاهزاده عبداله در پنج کیلومتری شهر خرم اباد

3-بابا دانیال <از رهبران اهل حق بوده>در شش کیلومتری تنگ موسی

4-گنبد الیاس واقع در سمت شرقی گنبد حیات الغیب

5-پیر شمس الدین واقع در شمال دهستان تشکن

6-دوازده امام  در منطقه سماق

7-پیرِ پخه واقع در روستای میشکر

.....

1-مهر علی اکبری2-عبدالعلی قربانی3علی راست محمودی(میرزاوند چگه)4-محمد قلی طهماسبی5-علی محمد الماسی6-تقی طولابی7-علی جواد بهرامی(تنگ موسی)8-حسن درویشی(روستای دره بادام)9-حاتم طرهانی(توه میش اخور)10-محمد دانایی(ناوه کش)11-حیدر خان بهرامی12-نورالدین غلامی(سراب کی)13-صید نازار شیراوند(تشکن)14-اقا میرزا شیراوند(تشکن)15-طهماسب امیری(هرفته)16-محمد دانایی(ناوه کش)17-علی سبزی(سرخه لیزه)18-علی حیدر میر شکار(خاطره)19-صید محمد کاظمی(میرزاوند)20-میرولی ازادی(حاتم)21-‏مریدعلی‏ ‏قلایی‏ 22-‏شمسعلی‏ ‏قلایی‏ 23-‏ریسعلی‏ ‏قلایی-24-غیاث میرشکار(خاطره)25-محمد گلی(سرخه لیزه)26-تیمور رومیانی27-احمد بک رومیانی

 شکوفه کردن درخت (ارجح)  در دامنه های سفید کوه

ارجح(ارجح در زبان محلی مردم چگنی نام درختی در سفید کوه میباشد

        که هر ساله زودتر از سایر درختان شکوفه میدهد)

چگنی های قزوین در زمان اقا محمد خان قاچار از خرم اباد به قزوین امدند.سر کرده ان ها باقر خان و برادرش خان بابا خان بودند.سر کده انها با شصت و پنج خانوار در قزوین ساکن است.سایر مردم انها در طارم و سیاه پوش منجیل،لوشان،به تعداد هفتاد خانوار ساکن اند.چگنی های قزوین به زبان لری تکم میکنند.شغل انها دامداری و کشاورزی است.دام های انها را شانزره هزار گوسفند بر شمرده اند.چگنی های قزوین رو پانزده تیره دانسته اند.ان ها ریشه ایلیاتی دارند.

سیلی و تازیانه تبعید و کوچ و تبعیض             از تیغ شاه عباس، تا چکمه رضاخان     

  فرزند قرنها کوچ از ذهن خرم آباد             تا سرزمین قزوین تا شاهرود و لوشان   

جامانده یادگاریم در دوره چگینی                    بر طاق پل شکسته در ذهن رود کشکان 

  جد بزرگم آنجا پای بلوط پیری                   باصد کمانچه اندوه تنهاست زیر باران     

  وقتی چهارصد سال ازخانه دور باشی          دیگر نمی شناسد حتی ترا بیابان             

  آری چهار قرن است بر لب رسیده جانم       در غربت و غریبی از دوری عزیزان       

  عابد بیار باخود یک مشت خاک دوره          تاکه نماز خوانم بر تربت لرستان            

(منظور از عابد در بیت اخر عابد میرزاییان شاعر لرستانی و دوست احد چگینی است

کار گزار جماعت چگنی در سال 1290تا 1294شامل تعدادی سرباز جمعی نصر الملک به سرتیبی محمد نظر خان بوده است.از سال 1295 قمری جماعت چگنی جمعی نصر الملک و به سر کردگی صادق خان در خدمت حکومت مرکزی بوده اند.همچنین طبق طبق اسناد میرزا سید رضا تفرشی پیشکار لرستان وی و پسرانش برای مدت زیادی سرپرستی وصول مالیات طایفه حاتم خانی چگنی را بر عهده داشته اند.در برهه ای از زمان نیابت حکومت چگنی را ضمیمه ی حکومت طرهان مینامیدند و ان را به  نظرعلی خان امیر اشرف واگذار می نمایند.البته مدت ان کم بوده است.سابقا در چگنی اداره هر تیره توسط بزرگ ان تیره بود،تمام مسایل هر تیره را بزرگ ان ها حل و فضل می نمود.اهل طایفه از بزرگ که اغلب از ریش سفیدان طایفه بود حرف شنوی داشتند و بدون صلاح دید و اجازه ان ها هیچ کاری را انجام نمیدادند و این خود حکایت از شیوه ی تربیت رایج گذشته (مرد سالاری)در میان لرستان دارد.در عهد قاچار چگنی را به دو طایفه طهماسب خانی و حاتم خانی تقسیم نموده اند.در برهه ایی از تاریخ چگنی اشخاصی به عنوان خان و توشمال که مجله لرستان شناسی شقایق نیز به ان ها اشاره  داشته و از انها نام برده است .به عنوان ریس ،سرپرست،  رابطین مردم منطقه ،فرمانفرماها و حاکمان لرستان بوده اند.

سال جنگ توپ:در این سال دو نفر از نظامیان جهت تهیه علوفه و تیره چوب جهت ساخت و ساز و رفع مایحتاج قشون به میان مردم رومیانی (رومونی)میروند.انها به مانند دیگر امنیه های ضد امنیت گویا قصد دست درازی به مال مردم و...را داشتند.هر دو نفر توسط احمد بک رومونی کد خدای رومیانی ها کشته میشوند.تیره های دولتی نیز به چگنی ها حمله میکنند.رومونی ها به تنگ هرور با توجه به کوهستانی بودن منطقه نزد طایفه حاتم پناه میبرند.بقیه مردم چگنی به یاری ان ها  مشتابند.همه مردم  منطقه  در کوه سنگر میسازند.سواره نظام قشون نظامی از مقابله با ان ها عاجز میمانند.کوه یافته را به توپ میبندند.یکی از توپ ها به همرا توپچی توسط شمی از مردم رومونی و محمد قلی خان از تیره طهماسب خانی از بین میرود.تیره های دولتی شکست خورده بر میگردند.

                        چند بیت زیبا در وصف پل کشکان از اقای موسی بهرامی

              پلی پا شکسته بدین بخش ماست                که از عهد ساسان و کورش بجاست

                 چو  کهنه  کتابی  که  شیرازه  اش              بپاشیده از هم، ولی ارج ماست

                 سراسر  کتاب   و   هم   برگ   ما             هم پاره پاره ولی بی خطاست

                 بخوانید  ز هر برگ و هم سطراو              که ایران به ارزش،دُری  پر بهاست 

چگن،در فرهنگ لغت به معنای کشیده نخ زر و ابریشم یا پارچه زرکش است.چگن،به معنی «چکن» است که نوعی از زرکش دوزی و بخیه دوزی است.از این تعریف ها می توان این گونه پنداشت ،شخصی که این چنین لباس پوشیده را چگنی نامیده اند.اما با توجه به برخی آثار مکتوب لرستان شناسی میتوان گفت:نام چگنی مشتق از نام سراب چگن واقع در محل میرزاوند چگه است.این وجه تسمیه قابل قبول مردم چگنی است.برخی معتقدند:چگنی به طایفه ای گفته میشود که دارای گروه های کوچک گوسفند هستند.اگر چگن را از خانواده ی«چغا»که به معنی تپه است و شکلی از اشکال کلمه «چغا»که در گویش های دوره های مختلف،تغیر شکل یافته مانند چگال بدانیم،میتوان این فرضیه را عنوان کرد که چگنی به افرادی گفته میشود که بر بالا و روی تپه ها یا جاهای بلند سکونت داشته داشته اند.البته با توجه به بافت روستاهای این منطقه که اکثرا در بالا و پای تپه ها واقع شده اند.

شاید در سفره ان شبانان چیزی زیادی برای خوردن نباشد

اما یک تکه از نان  داغ محلی و یک پیاله از ان چای خوش رنگ ارزشی به مثال دارد ان هم در

جای مانند دامنه های سفید کوه       

رودخانه کشکان:از مهمترین رودخانه های استان لرستان است که از مجموعه اب های منطقه هرو،چغلوندی،الشتر و دلفان سر چشمه میگیرد.

سراب های چگنی:

1-سراب چنگایی،منتهی به رودخانه خرم اباد میگردد.

2-سراب ناوکش،به رود خانه خرم اباد میریزد.

3-سراب کی  که اب ان دایمی نیست.

4-سراب دوره به رودخانه خرم اباد میریزد.

5-سراب رفتخان و کریه در نزدیکی امام زاده شمس الدین.

6-سراب کلهو،به رودخانه کشکان میریزد.

مردم چگنی مانند دیگر لرستانی های پیرو دین اسلام و مذهب اثنی عشری هستند.اقلیت های مذهبی و فرقه های  دینی دیگر در این منطقه وجود ندارد.مرکز دهستان ها و اغلب روستاها ی بزرگ چگنی دارای مسجد میباشند.در بیشتر روستاهای بزرگ چگنی مساجدی قبل از انقلاب اسلامی به همت مردم جهت عبادت و برگزاری مراسم سوگواری عاشورا و همچنین برای مشورت با یکدیگر ساخته شده است.مسجد سراب ناوه کش در سال 1341ساخته شده است.   بعد از انقلاب اسلامی نیز به این امر بیشتر توجه شده و در ماه های «محرم و صفر »مردم از وجود روحانیون در روستاها و مساجد بهره میبرند.برخی از اهالی چگنی در تبلیغ    مسایل و احکام دینی با عالم عالیقدر حضرت ایت اله روح اله کمالوند همکاری نزدیک داشته اند. در حدود یک صد و بیست سال پیش کاروانی به زیارت خانه خدا مشرف شد.حسین خان بهرامی و محمد خان بهرامی از مردم چگنی نیز همراه این کاروان به خانه  خدا مشرف گردیده اند.این سفر در میان مردم چگنی جاودانه مانده است.این سفرها نشان دهنده علاقه مردم این خطه به دیدار معبود بوده است.

ساکنان قدیمی ناحیه چگنی تیره های میرزاوند ،شه کرم،بداق،و سبزوار ،هستند.تیره های شیراوند ،طولابی ،امیر،بعد از اولاد احمد بیگ به این ناحیه امده اند.برخی میرزاوند و شه کرم و بداق را برادر مینامند.میرزاوند های چگنی و قلاوند در گذشته رفت و امد های با هم داشتند.برخی معتقد به داشتن تبار مشترک بین انها هستند.شعباتی از تیره رکرک به نام های وره زردی،دلی ،زمون،گزر گرزی،اورنگی و کاکی در دیگر مناطق لرستان به سر میبرند.

سوابق تاریخی در مکان ها و غارهایی در منطقه چگنی نشان میدهد زندگی کردن در این منطقه به دوره پالولیتیک(بارادوستی)بر میگردد.باستان شناسان از وسایل به دست امده از حفاری اثار تاریخی چگنی زندگی در این ناحیه را مربوط به دوره های بسیار دور دانسته اند.به زمان های که هنوز تمدن به وجود نیامده بود.(عصر حجر و دره هخامنشی)اثار باز مانده از هخامنشیان و ساسانیان نیز به  زندگی کردن در این منطقه قبل از اسلام اشاره دارد.همچنین با در نظر گرفتن اثار های بعد از اسلام میتوان به این واقعیت پی برد،که چگنی از دیر باز محل زندگی بوده و تمدن های گوناگونی به خود دیده است.متاسفانه اثار مکتوبی در رابطه با منطقه چگنی و اقوام که در در این منطقه زندگی کرده اند در دست نیست اما آثار باستانی موجود در منطقه خود گویای حقایقی در این باره است .اثار به دست امده از غار یافته توسط کاشفان و باستان شناسان مربوط به دوره پالولیتیک میباشد.در محدوده این غار چهر کانون مهم اتش کشف شده و تاریخ سکونت در این غار  به 45هزار سال پیش بر میگردد.از دیگر اثار میتوان به نقاشی های  غار دوشه اشاره کرد که هنر و اثار دوره اشکانیان میباشد.

سد خاکی میش آخور چگنی 

1-عبداله سلطان چگنی:در قرن یازدهم هجری می زیسته و حاکم قسمتی از خراسان بوده است و طبعی روان در شعر سرودن  داشته است.

2-بهرام نعمتی زاده:در سال 1339در روستای مله بلوط از توابع بخش چگنی متولد شد،تحصیلات ابتدایی و راهنمایی را در چگنی و متوسطه را در خرم اباد گذرانید.در سال 1361به استخدام اموزش و پرورش در امد.وی اشعار خود را به گویش های لکی و لری مسراید.

3-موسی  بهرامی:از دبیران مجرب چگنی فرزند مرحوم یداله و نوه ی علی محمد بهرامی میباشد.علی محمد بهرامی از افراد با سواد و اهل کتاب چگنی بوده است.

4-عابد میرزاییان:در سال 1350در چگنی به دنیا امد.دوران ابتدایی و راهنمایی و متوسطه را در همان جا گذراند.در رشته زبان و ادبیات فارسی تحصیل نمود.و کتابی با عنوان (هِل و میخک)به زبان فارسی و لری دارد.

5-از دیگر شاعران لری گو این خطه میتوان از علی صالح،رضا حسین کومرو،محمد شفیع،محمد صادق حیدری ،قربانعلی عالیخانی و حسینی از تیره ی میرزاوند نام برد.

        ****اسامی داخل پرانتز نام فارسی درختان میباشد*****

-1بلی(بلوط)2-کلنک(پسته وحشی)3-بایم(بادام)4-ارژن5-گیرچ(زالزالک)6-مرو(گلابی وحشی)

7-هلونه(آلبالوی وحشی)8-تنگس(بادام)9-ملهو(محلب)10-مورت(مورد)11-شن(پلاخور)

چگنی ها مانند دیگر مناطق لرستان دارای اداب و رسوم و سنن خاص محلی خود میباشند که با بقیه تیره ها و مناطق لر نشین تفاوت چندانی ندارد.

اعتقادات  و باورهای مردم چگنی در برخی مسایل در این جا اورده شده است:

1-ادای نام  خدا به هنگام عبور در کنار ارامستان و خاکستر (بیل کو)توسط کسانی که بچه کوچک داشته باشند.

2-لباس نوزادی که هنوز چهله او نرفته باشد را بیرون نمیگزارند.

3-انجام مراسم عروسی و خاستگاری یا به دنبال معامله ای رفتن در روزهای فرد هفته.

4-سور:اگر شخصی قصد انجام کاری داشته باشد و صدای عطسه ای بشنود از انجام ان کار منصرف میشود یا حد اقل چند لحظه ای به خاطر ان عطسه صبر میکنند.اگر تعداد عطسه ها از یکی بیشتر شود باید در انجام ان کار عجله نمود.

5-برای درمان یرقان(زردی)اگر بچه ای زردی کرده باشد برای معالجه،او را نزد شخصی که به اصطلاح محلی به ان «زردی بُر» میگویند میبرند.ان شخص اب دهان خود را چند بار در طی چند روز بر روی زبان بچه زردی کرده میانداخت.

6-هنگام خورشید یا ماه گرفتگی معتقد بودند که کافرها خورشید و ماه را گرفته اند و با زدن دهل و ایجاد سر و صدا به ازاد نمودن ماه کمک مینمودند.

7-طلب باران کردن:اگر به علت نباریدن باران به کشتزارها مردم ضرر و زیان وارد می شد،مردم برای طلب باران دست به عمل «گاروا»میزدند.در واقع مردم به دو دسته تقسیم میشدند  و با جنگ ساختگی به جان هم می افتادند.

و ........

لازم به ذکر است این اطلاعات بر اساس اخرین اصلاحات تقسیمات کشوری و سرشماری سال 1385است.   

                                                                  جمعیت و نام روستاهای شهر دوره      

دوره چگنی یکی از قطب‌های معادن سنگ تزئینی در کشور محسوب می‌شود. شهرستان دوره چگني، با داشتن معادن سنگ متعدد بيشترين و بزرگترين معادن سنگ تزييناتي ساختمان استان لرستان را به خود اختصاص داده است.
بيش از 30 سال است که از معادن اين شهرستان انواع سنگ هاي ساختماني و صنعتي استخراج مي شود که اين توانمندي منطقه زمينه اشتغال تعداد زيادي از افراد جوياي کار را فراهم کرده است.معدن سنگ گوهره درب چاه بزرگترین معدن سنگ استان لرستان و یکی از بزرگترین معادن سنگ کشور محسوب می شود،  این معدن با وسعتی معادل 300 هکتار زمینه اشتغال بکار 80 نفر را به صورت مستقیم فراهم کرده است. سنگ استخراج شده از این معدن، علاوه بر تامین نیاز داخلی و استفاده در صنایع فراوری سنگ در سطح استان و دیگر استان های کشور ، بخش قابل توجهی از سنگ استخراجی آن به کشورهای آسیای و اروپایی صادر می شود. معدن سنگ مرمریت گوهره منطقه درب چاه شهرستان چگنی، ظرفیت استخراج و تولید سالانه 120 تا 150 هزار تن سنگ گوهره را دارد

  برای دانلود اهنگ بی قرار از سبزمراد بداق بر روی دانلود  کلیک کنید

(راهنمایی جهت دانلود:ابندا بر روی دانلود کلیک کنید سپس در صفحه بعد بر روی دکمه دانلود رایگان با سرعت پایین کلیک کنید در صفحه بعد بر روی دکمه ایجاد لینک دانلود کلیک کنید)

                                        دانلود

برای دانلود این اهنگ بر روی دکمه زیر کلیک کنید

                                                           دانلود

(راهنمایی جهت دانلود:ابندا بر روی دانلود کلیک کنید سپس در صفحه بعد بر روی دکمه دانلود رایگان با سرعت پایین کلیک کنید در صفحه بعد بر روی دکمه ایجاد لینک دانلود کلیک کنید)

برف چال :

برف چال در زبان محلی مردمان چگنی به غاری گفته میشود که داخل ان برف وجود داشته باشد.این غارها در فصل زمستان و پاییز پر از برف میشوند و در فصل بهار و تابستان برف انها توسط مردم برای مصارف گوناگون خارج میشود.در فصل تابستان که دمای هوا به بالای 40 درجه می رسد دمای داخل این برف چال ها به زیر صفر میرسد.در فصول خشک سال افرادی که از کنار این غارها گذر میکنند برای رفع تشنگی از برف ان استفاده میکنند و عده ای هم برای اب مورد نیاز برای  دام های خود از این برف چال ها استفاده میکنند. برف چال های زیادی در منطقه سفید کوه چگنی وجود دارد که بعضی از انها  دارای عمقی حدود 50 متر و دهانه ای بیش از 10 متر مییاشند.مردمانی که برای دام های خود از برف  این غارها استفاده میکنند  برف را با استفاده از وسایل گوناگونی هم چون کیسه یا سطل و.....خارج میکنن و داخل یک بشکه میریزند و زیر بشکه اتش روشن میکنن تا برف ذوب شود.در سفری که من و چند تن از دوستان در تابستان 93 به یکی از این برف چالها داشتیم فیلم کوتاهی به همراه چند عکس تهیه نمودم تا این جاذبه های طبیعی و شگفت انگیز بیشتر به علاقه مندان به طبیعت و طبیعت گردی معرفی شود.

                             برای دانلود فیلم روی لینک زیر کلیک کنید.

   
                                                   فیلم                                  

عکس زیر نمای از داخل غار میباشد که دو نفر از دوستان در حال بیرون اوردن برف هستند.

عکس های زیر نمایی بیرونی از دهانه غار میباشد که بیش از 10 متر طول دارد.